هدف از افزودن عمدي اين ماده، کمک به تکنولوژي تولید غذا از قبیل فرآوري، آماده سازي ، بسته بندي و حمل و نقل مي باشد و در نهايت( بصورت مستقیم يا غیر مستقیم ) تبديل به بخشي از آن ماده غذايي يا محصولات جانبي آن مي شود و يا خصوصیات آن را تحت تاثیر قرار مي دهد. اين تعريف شامل آلاينده ها يا ترکیباتي که براي حفظ و يا بهبود خصوصیات تغذيه اي ماده غذايي افزوده مي شوند، نمي گردد.

خدمات مبین فارمد افرا

اخذ مجوز دارو

رنگ خوراکی (Food Color)

ماده افزودني است که جهت ايجاد، حفظ و يا تشديد رنگ ماده غذايي به کار رفته و شامل انواع رنگ هاي خوراکي، رنگدانه هاي تزيیني

Decorative Pigments و مواد رنگ زاي سطحي (Surface Colorants) مي باشد.

همچنین در مخلوط با مواد غذايي و افزودني هاي آن مانند طعم دهنده ها، اسیدها يا ديگر مواد تشکیل دهنده آن، واکنش شیمیايي نداده و بدون تغییر باقي مي ماند.

انواع رنگ های خوراکی

رنگ هاي خوراکي به سه دسته طبیعي، سنتزي و رنگ هاي Lake تقسیم مي شوند.

رنگ های طبیعی (Natural Colors)

به آن دسته از رنگ هاي خوراکي گويند که از منابع طبیعي( گیاهي و حیواني) بدست مي آيند.

رنگهای گیاهی

نظیر قرمز چغندر، کورکومین ،کلروفیل، آناتو، کارتاموس، آنتوسیانین ها و . . . که از بخش هاي مختلف گیاهان استخراج مي شوند.

رنگهای حیوانی

نظیر کارمین که از نوعي حشره Dactilopius coccus Costa بدست مي آيد.

رنگ های سنتزی (Synthetic Colors)

شامل دو دسته رنگ هاي مشابه طبیعي و رنگ هاي مصنوعي مي باشند.

رنگ های مشابه طبیعیNature-Identical Colors

به آن دسته از رنگ هاي خوراکي گويند که فرمولاسیون و ساختمان شیمیايي آنها در طبیعت وجود دارد، ولی به دلیل عدم توجیه اقتصادي يا عدم دسترسي به مواد اولیه کافي، به روش هاي شیمیايي از منشاء غیر طبیعي تولید مي شوند ،نظیر بتاکاروتن مشابه سنتزي.

رنگ های مصنوعی (Artificial Colors)

به آن دسته از رنگ هاي خوراکي گويند که در طبیعت وجود نداشته و معمولا از قطران زغال سنگ (Coal Tar) يا نفت و با استفاده از روشهاي شیمیايي ساخته ميشوند، نظیر سانست يلو، کینولین يلو، بريلیانت بلو، آلورا رد و. . .

رنگ های Lake

رنگ هاي Lake به وسیله واکنش بین برخي رنگ هاي غذايي و آلومینا آلومینیوم اکسید، در شرايط آبي تهیه مي شوند.

ماده غذایی با خاصیت رنگ دهی (Coloring Food )

مواد غذايي که معمولا به عنوان غذا يا اجزاء خاص غذا مصرف مي شوند، به عنوان افزودني خوراکي محسوب نمي شوند.

اين گونه مواد غذايي نظیر آب میوه ها (مانند آب گیلاس افزوده شده به ماست)، کنسانتره گوجه فرنگي، يا قهوه معمولا داراي خواص رنگ دهي هستند. اين مواد غذايي به عنوان ترکیبات خوراکي در نظر گرفته شده و بايد تحت همین نام بر روي برچسب قید گردند ، حتي در مواردي که عمدتا براي اهداف رنگ دهي استفاده مي شوند.

از طرف ديگر، محصولاتي که با روش هايي غیر از خشک کردن يا تغلیظ ،با هدف رنگ دهي، از اين مواد غذايي رنگي استخراج مي شوند، نبايد به صورت خود به خودي به عنوان مواد غذايي با خاصیت رنگ دهي در نظر گرفته شوند (مگر آنکه معمولا به عنوان غذا مصرف شوند مانند روغن پالم قرمز)، بلکه بايد مطابق با دستورالعمل اتحاديه اروپا بررسي و طبقه بندي شوند.

براي دسته بندي عصاره هاي خوراکي Food Extracts به عنوان رنگ خوراکيFood (Colour ) افزودني خوراکي (يا ماده غذايي با خاصیت رنگ دهي از دستورالعمل اتحاديه اروپا استفاده مي شود.

Guidance notes on the classification of food extracts with colouring properties

INS(International Numbering System) سیستم شماره گذاری بین المللی

سیستم شماره گذاري بین المللي توسط کمیته کدکس افزودني هاي خوراکي جهت يکسان سازي نامگذاري بین المللي براي مواد افزودني خوراکي تهیه و جانشین اسامي پیچیده و خاص آنها که ممکن است بسیار طولاني باشد، مي گردد.

CAS No. (Chemical Abstracts Service Number)

شناسه عددي که توسط سازمان خدمات شیمیايي (زيرگروه انجمن شیمي آمريکا) براي کلیه مواد شیمیايي در نظر گرفته شده است.

FD & C( Food, Drug and Cosmetics)

شناسه اسمي و عددي رنگ از طرف سازمان غذا و دارو FDA آمريکا که نشان مي دهد FDA استفاده از اين رنگ را در مواد غذايي، دارويي و آرايشي تايید کرده است.

D & C (Drug and Cosmetics)

شناسه اسمي و عددي رنگ از طرف سازمان غذا و دارو FDA آمريکا که نشان مي دهد FDA استفاده از اين رنگ را در مواد دارويي و آرايشي تايید کرده است.

EC No. (European Commission Number) شناسه عددي رنگ از طرف اتحاديه اروپا

ADI- Acceptable Daily Intake میزان دریافت روزانه قابل قبول

میزان تقريبي يک ماده افزودني در ماده غذايي و يا آب آشامیدني که يک فرد با وزن متوسط 60 کیلوگرم مي تواند روزانه بدون هیچ گونه خطري براي سلامتي، در تمام مدت عمر دريافت نمايد و مقدار آن برحسب میلي گرم افزودني خوراکي براي هر کیلوگرم وزن بدن تعیین مي شود.

ADI قابل قبول (ADI Acceptable)

اين اصطلاح در مواردي به کار مي رود که خصوصیات ارگانولپتیک و يا فرآيند تهیه يک ماده افزودني به خودي خود میزان مصرف آن را محدود مي کند، بنابراين مي توان بدون در نظر گرفتن موارد سم شناسي از آن استفاده کرد.

ADI محدودیتی ندارد ( NL- Not Limited )

اين اصطلاح از سال 2004 ديگر درخصوص افزودني هاي خوراکي توسط JECFA استفاده نشده و با اصطلاح “مشخص نشده است”، جايگزين گرديده است.

ADI مشخص نشده است NS -Not Specified

اين واژه در مورد مواد افزودني غذايي بکار مي رود که بر مبناي يافته هاي شیمیايي، بیوشیمیايي، سم شناسي و يا ديگر اطلاعات، داراي سمیت بسیار کمي بوده و میزان مصرف آن توسط JECFA به عنوان حد خطر براي سلامتي تعیین نمي شود، بلکه میزان حد اثربخشي مطلوب، تعیین کننده مقدار مصرف آن است.

به همین علت و به دلیل ارزيابي هاي اختصاصي، تعیین میزان عددي مصرف روزانه آن، غیر ضروري است.

افزودني هايي که شامل اين گروه هستند، بايد با رعايت کامل شرايط GMP مصرف شوند. ماده افزودني در اين شرايط بايد اثربخشي کافي را داشته باشد و در مقادير کم بتواند خاصیت مطلوب را به ماده غذايي بدهد.

ضمن آنکه براي پنهان کردن کیفیت بد ماده غذايي و يا تقلب به کار نرفته و يا موجب تغییرات تغذيه اي ماده غذايي نگردد.

ADI تخصیص داده نشده است (No ADI Allocated): اين واژه به دلايل متعددي بکار مي رود. مانند فقدان اطلاعات در فراخوان گزارشاتي مبني بر اثرات معکوس يک افزودني که استفاده از آن را ممنوع کند. چنین گزارشاتي بايد دلايل مبتني بر علت تخصیص ندادن ADI را داشته باشد.

نام گذاری مواد غذایی دارای رنگ

به منظور نام گذاري فرآورده ها و با درنظر گرفتن نوع رنگ يا رنگ هاي مصرفي ، منشاء رنگ ( طبیعي ، مشابه طبیعي و يا مصنوعي)، حالت فیزيکي رنگ

( پودري، مايع ، ژله اي و … ) از يکي از حالت هاي زير استفاده گردد:

در فرمولاسیون صرفا از یک رنگ استفاده شده باشد:

عبارت ” رنگ ” + عبارت ” خوراکي ” + منشاء رنگ + حالت فیزيکي رنگ + نام شیمیايي رنگ مانند ” رنگ خوراکي طبیعي مايع بتاکاروتن “

در صورتیکه در فرمولاسیون بیش از یک رنگ و با منشاء یکسان استفاده شده باشد:

عبارت ” مخلوط رنگ هاي ” + عبارت ” خوراکي ” + منشاء رنگ + حالت فیزيکي رنگ + نام شیمیايي رنگ ها مانند ” مخلوط رنگ هاي خوراکي طبیعي مايع بتاکاروتن و آنتوسیانین”

در صورتیکه در فرمولاسیون بیش از یک رنگ و با منشاء متفاوت استفاده شده باشد:

عبارت ” مخلوط رنگ هاي ” + عبارت ” خوراکي ” + منشاء رنگ اول + حالت فیزيکي رنگ + نام شیمیايي رنگ اول و منشاء رنگ دوم + حالت فیزيکي رنگ + نام شیمايي رنگ دوم مانند “مخلوط رنگ هاي خوراکي طبیعي مايع بتاکاروتن و مصنوعي مايع سانست يلو “

در صورت استفاده از افزودني هايي که داراي ADI مي باشند بايد به ترتیب درصد در نام فراورده ذکر گردند براي مثال رنگ طبیعي مايع بتاکاروتن با پروپیلن گلايکول

نحوه صدور پروانه ساخت غذا دارای رنگ

براي هر حالت فیزيکي ، هر منشاء رنگ بايد پروانه هاي ساخت جداگانه صادر گردد .
صدور يک پروانه براي انواع رنگ ها با يک منشاء، يک شکل و يک مقدار مشخص ( در فرمولاسیون ) بلامانع است به عبارتي براي انواع رنگ هاي خوراکي طبیعي، صدور تنها يک پروانه ساخت که در آن اجزاء تشکیل دهنده به تفکیک و با درصد آن مشخص شده باشند، مجاز است.
اين موضوع همچنین در مورد رنگ هاي خوراکي مشابه طبیعي يا مصنوعي صادق مي باشد. لکن براي هر حالت فیزيکي رنگ با توجه به تغییر فرمولاسیون ،بايد يک پروانه ساخت جداگانه صادر گردد .

تذکر: در صورتي که در فرمولاسیون مورد تقاضا براي صدور پروانه ساخت رنگ هاي خوراکي، طعم دهنده وجود داشته باشد، موضوع مشمول صدور پروانه براي طعم دهنده ها مي باشد که بايد طبق دستورالعمل مرتبط اقدام گردد.

نکات قابل توجه مربوط به اختلاط رنگ ها

برخي از رنگ هاي خوراکي صرفا مجوز مصرف انفرادي دارند و دلیل آن داشتن ADI بسیار پايین و در نتیجه مصرف محدود آن است.

از اين نظر، رنگ ها به دو گروه کلي بدون ADI و داراي ADI تقسیم مي شوند.

رنگ هاي بدون ADI را مي توان با رعايت کامل اصول GMP، در حداقل مقدار مورد نیاز مصرف کرد، ولي رنگ هاي داراي ADI بايد با رعايت حداکثر میزان مجاز، مصرف شوند. به بیان ديگر مي توان فقط يک رنگ از آن گروه يا هر تعداد مورد نظر را استفاده کرد، به شرط آن که از حداکثر مجاز قید شده در قوانین و ضوابط تخطي نکند.

مشخصات بسته بندی

بسته بندي رنگ به شکل اسپري صرفا در صورتي مجاز است که کلیه اجزاء رنگي و غیر رنگي آن 100% طبیعي باشند .

الزامات برچسب گذاری رنگ های خوراکی

واحدهاي تولید کننده رنگ هاي خوراکي ضمن رعايت آخرين ويرايش دستورالعمل اجرايي حداقل ضوابط برچسب گذاري فرآورده هاي غذايي و آشامیدني ، بايد موارد زير را در برچسب گذاري رنگ هاي خوراکي اعمال نمايند:

نام رنگ طبق نام عنوان شده در پروانه ساخت
ترکیبات تشکیل دهنده: نام شیمیايي يا شماره شناسايي( .E No يا .INS No) رنگ هاي مصرفي در فرمول همراه با درصد و نام شیمیايي ساير مواد اولیه و کلیه افزودني هاي موجود در فرمولاسیون رنگ
نام تجاري
وزن خالص
شماره پروانه بهداشتي ساخت
تاريخ تولید و انقضاء مصرف
نام و نشاني تولیدکننده يا بسته بندي کننده
سري ساخت
شرايط نگهداري
عبارت “ساخت ايران”

الزامات اختصاصی

در صورتي که محصول، مخلوطي از چند رنگ خوراکي باشد، بايد نام شیمیايي يا شماره شناسايي، درصد و ADI رنگ ها به ترتیب نزولي بر روي برچسب بسته بندي رنگ درج گردد.
برچسب مواد غذايي حاوي رنگ هاي خوراکي مصنوعي سان ست يلو )110E (، کینولین يلو )104E (، کارمويزين) 122E (، آلورا رد) 129E ( و پونسیو 4 آر) 124E ( بايد حاوي اطلاعات اضافي به شرح ذيل باشد:

“این رنگ ممکن است بر فعالیت و تمرکز کودکان، اثر سوء داشته باشد“.

تبصره: مواد غذايي که در آنها کاربرد رنگ به منظور نشان دادن سلامتي يا علامتي ديگر باشد، نظیر مهر زني روي گوشت تازه خام و پوست تخم مرغ، از اين بند مستثنا هستند.

اگر رنگ محدوديت هايي جهت مصارف کلي يا اختصاصي دارد، برچسب محصول بايد داراي دستورالعمل مصرف باشد که ماده غذايي نهايي حاوي رنگ، از حدود مجاز مصرف تجاوز ننمايد و هرگونه محدوديت ديگر بايد بر روي برچسب رنگ درج گردد .
در صورتي که رنگ حاوي ماده حساسیت زا باشد، بايد نام ماده حساسیت زا در ترکیبات تشکیل دهنده محصول ذکر گردد .
میزان قابل قبول مجاز مصرف روزانه هر رنگ) ADI( برحسب میلي گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن بايد بر روي برچسب بسته بندي درج گردد .

درج عباراتي نظیر “مصرف با حضور مسئول فني يا کارشناس کنترل کیفي يا داراي مجوز صنفي” روي برچسب رنگ هاي خوراکي مجاز نمي باشد.
با توجه به آنکه مجاز يا غیر مجاز بودن مصرف هر رنگ خوراکي طبیعي يا مشابه طبیعي يا مصنوعي و حدود مجاز مصرف آنها در فرآورده هاي غذايي و آشامیدني، مطابق با استاندارد ملي محصول نهايي تصمیم گیري مي شود، لذا درج نوع کاربرد رنگ بر روي برچسب با عباراتي نظیر “قابل مصرف در انواع کیک و شیريني، خامه، بستني، انواع دسر و… ” مجاز نمي باشد .
درج عبارت “رنگ زعفراني” بر روي برچسب رنگ هاي خوراکي، به دلیل فريب و گمراهي مصرف کننده مجاز نمي باشد .
با توجه به آنکه حد مجاز مصرف رنگ هاي مختلف خوراکي در انواع محصولات غذايي و آشامیدني، متفاوت مي باشد، درج حدود مجاز مصرف رنگ به صورت کلي در هر کیلوگرم يا در هر لیتر از ماده غذايي يا آشامیدني روي برچسب بسته بندي رنگ هاي خوراکي، مجاز نمي باشد و در اين خصوص بايد به استاندارد ملي محصول نهايي يا قوانین بین المللي مربوطه )کدکس يا اتحاديه اروپا( مراجعه نمود.

پیوست 1– دستورالعمل اتحاديه اروپا براي بررسي مواد غذايي با خاصیت رنگ دهي

Guidance notes on the classification of food extracts with colouring properties

پیوست 2– فهرست افزودني هاي مجاز براي رنگ هاي خوراکي

Amending annex III to Regulation (EC) No 1333/2008 of the European Parliament and of the

Council on food additives by establishing a Union list of food additives approved for use in food additives, food enzymes, food flavourings and nutrients

مشاوره و درخواست همکاری :

در صورت نیاز به هرگونه راهنمایی و مشاوره جهت انتخاب محصول متناسب با صنعت و ثبت محصول در سازمان غذا و دارو و همچنین تجهیزات پزشکی، اخذ ایزو و GMP و همچنین ثبت سفارش و واردات کالا می توانید از طریق راه های ارتباطی زیر با ما در تماس باشید.